Medische Encyclopedie
Inhoud
- Wat doet tofacitinib en waarbij gebruik ik het?
- Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
- Mag ik tofacitinib gebruiken met andere medicijnen?
- Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
- Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
- Hoe gebruik ik dit medicijn?
tofacitinib
Tofacitinib is een afweeronderdrukker (immunosuppressivum). Het remt ontstekingen en afweerreacties.
Artsen schrijven het voor bij reumatoïde artritis, bij gewrichtsontsteking door psoriasis (artritis psoriatica), bij jeugdreuma (juveniele idiopathische artritis, JIA), bij de ziekte van Bechterew (spondylitis ankylopoetica) en bij colitis ulcerosa.
Wat doet tofacitinib en waarbij gebruik ik het?
Reumatoïde artritis
Verschijnselen
Reumatoïde artritis (RA) is een ontsteking van de gewrichten. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld de handen, polsen, enkels of voeten. Meestal zijn de verschijnselen links en rechts in dezelfde gewrichten aanwezig.
Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Na een tijd raken de gewrichten beschadigd.
Oorzaak
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het lichaam antistoffen maakt tegen eigen lichaamscellen, in dit geval van de gewrichten. Hierdoor ontstaat een ontsteking die het gewricht verder beschadigt. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.
Behandeling
Artsen schrijven tofacitinib voor als andere DMARD’s onvoldoende werken of als u ze niet mag gebruiken. DMARD het staat voor Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door reuma kunnen remmen. Ze hebben geen snel effect op de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsverschijnselen minder maken.
Meestal gebruikt u dit medicijn samen met methotrexaat. Tofacitinib kan ook alleen gebruikt worden als u methotrexaat niet mag gebruiken.
Werking en effect
Tofacitinib remt in het lichaam het eiwit JAK. Dit is een eiwit dat betrokken is bij de afweer. Door de remming kunnen sommige ontstekingsfactoren niet meer worden gemaakt. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt reumatoïde artritis afgeremd.
Net als de andere DMARD’s werkt tofacitinib niet meteen. Meestal merkt u binnen paar weken dat de pijn, stijfheid en zwelling van de gewrichten minder worden.
Psoriasis
Tofacitinib wordt gebruikt bij de gewrichtsontsteking die kan ontstaan bij de huidziekte psoriasis (artritis psoriatica).
Verschijnselen
Bij psoriasis is de huid ontstoken en schilferig. Ook jeukt de huid vaak. De klachten verschillen sterk; er zijn perioden met weinig klachten, afgewisseld met perioden met heftige verschijnselen. De ernst van de ziekte verschilt van 1 tot 2 kleine plekjes tot uitgebreide schilfering van de huid. Vaak komen de verschijnselen ook voor op de nagels.
Ongeveer 1 op de 20 psoriasispatiënten krijgt ook last van ontstoken gewrichten. De naam voor deze vorm van psoriasis is artritis psoriatica. De gewrichten zijn dan pijnlijk, warm en opgezwollen.
Oorzaak
Het is onbekend wat de oorzaak is van psoriasis. Men vermoedt dat psoriasis een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de huid en gewrichten.
Behandeling artritis psoriatica
Bij artritis psoriatica schrijft uw arts eerst pijnstillers en ontstekingsremmers van het NSAID-type voor, zoals diclofenac of naproxen. Als dit onvoldoende werkt, zal uw arts een DMARD voorschrijven. DMARD staat voor Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door ontsteking kunnen remmen. Ze hebben geen snel effect op de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsverschijnselen minder maken.
Uw arts schrijft tofacitinib voor als andere DMARD’s onvoldoende werken of als u ze niet mag gebruiken. U gebruikt dit medicijn samen met methotrexaat.
Werking en effect
Tofacitinib remt in het lichaam het eiwit JAK. Dit is een eiwit dat betrokken is bij de afweer. Door de remming kunnen sommige ontstekingsfactoren niet meer worden gemaakt. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt artritis psoriatica afgeremd.
Net als de andere DMARD’s werkt tofacitinib niet meteen. Meestal merkt u binnen paar weken dat de pijn, stijfheid en zwelling van de gewrichten minder worden.
Colitis ulcerosa
Verschijnselen
Colitis ulcerosa is een langdurige ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Hierdoor heeft u vaak ernstige diarree, meestal met bloed en slijm erbij. Andere klachten zijn buikpijn, koorts, uitdrogingsverschijnselen, bloedarmoede en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.
Oorzaak
Colitis ulcerosa is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de darmen. Hierdoor ontstaat een ontsteking die de darmen verder beschadigt. Meestal zitten deze ontstekingen in het laatste deel van de dikke darm. Na een tijd kan de ziekte zich uitbreiden naar de rest van de dikke darm. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.
Behandeling
De behandeling van colitis ulcerosa gaat meestal in stappen. Uw arts schrijft eerst een medicijn voor dat op de ontstekingsplek werkt en zo min mogelijk bijwerkingen geeft (stap 1). Als dit niet werkt kan uw arts een sterker medicijn uit de volgende medicijngroep kiezen (stap 2). Deze werken vaak ook op andere plekken in het lichaam, hierdoor kunnen ze meer bijwerkingen veroorzaken.
Bij ernstigere vormen van ziekte of bij fistels begint de arts vaak sneller met krachtige medicijnen (stap 3 en/of stap 4).
Stap 1: 5-ASA-medicijnen, zoals mesalazine of sulfasalazine.
Stap 2: bijnierschorshormonen (corticosteroïden) in klysma’s of als tabletten om in te nemen.
Stap 3: medicijnen die de hele afweer onderdrukken (immunosuppressiva), zoals azathioprine.
Stap 4: biologische medicijnen, zoals de TNF-alfa-remmer infliximab.
Uw arts schrijft tofacitinib voor als deze medicijnen onvoldoende werken of als u ze niet mag gebruiken.
Werking en effect
Tofacitinib remt in het lichaam het eiwit JAK. Dit is een eiwit dat betrokken is bij de afweer. Door de remming kunnen sommige ontstekingsfactoren niet meer worden gemaakt. Hierdoor wordt de ontsteking minder.
Net als de andere DMARD’s werkt tofacitinib niet meteen. Meestal merkt u binnen paar weken dat de buikpijn en diarree minder worden.
Juveniele idiopathische arthritis (jeugdreuma, reuma bij kinderen)
Artsen schrijven tofacitinib soms voor bij kinderen met gewrichtsontstekingen, zoals juveniele idiopathische artritis (jeugdreuma).
Bij jeugdreuma zijn bepaalde gewrichten ontstoken. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld handen, polsen, enkels of voeten. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Op den duur kunnen de gewrichten beschadigd raken of kan groeiachterstand optreden.
Behandeling
Artsen schrijven tofacitinib voor als andere DMARD’s onvoldoende werken of als u ze niet mag gebruiken. DMARD het staat voor Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door jeugdreuma kunnen remmen. Ze hebben geen snel effect op de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsverschijnselen minder maken.
Werking en effect
Tofacitinib remt in het lichaam het eiwit JAK. Dit is een eiwit dat betrokken is bij de afweer. Door de remming kunnen sommige ontstekingsfactoren niet meer worden gemaakt. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt reumatoïde artritis afgeremd.
Net als de andere DMARD’s werkt tofacitinib niet meteen. Meestal merkt u binnen paar weken dat de pijn, stijfheid en zwelling van de gewrichten minder worden.
Lees meer over juveniele idiopathische arthritis (jeugdreuma, reuma bij kinderen) . “
Ziekte van Bechterew
Verschijnselen
De ziekte van Bechterew wordt ook wel spondylitis ankylopoëtica of spondylo-artritis (SA) genoemd. Bij deze ziekte zijn de gewrichten tussen de ruggenwervels en tussen de wervelkolom en het bekken ontstoken.
Het gevolg is een pijnlijke, stijve rug die vooral in de ochtend na het opstaan problemen geeft. Door te bewegen verdwijnen de pijn en de stijfheid geleidelijk.
In een vergevorderd stadium kunnen de ruggenwervels met elkaar vergroeid raken, waardoor een kromme rug kan ontstaan.
Behalve de gewrichten van de ruggenwervel kunnen ook de knieën, heupen en schouders ontstoken zijn. Verder kunnen pezen ontstoken raken, zoals de achillespees in de hiel. De vingers en voeten gaan hierdoor pijn doen. Ten slotte hebben sommige Bechterew-patiënten regelmatig oogontstekingen of huid- of darmziekten.
Oorzaak
De oorzaak van de ziekte van Bechterew is nog onbekend. De ziekte wordt beschouwd als een reumatische aandoening, maar is niet hetzelfde als reumatoïde artritis. In bepaalde families komt de ziekte vaker voor.
Men vermoedt dat de ziekte van Bechterew een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de gewrichten.
Behandeling
De behandeling is erop gericht om de pijn en ontsteking te remmen en kromgroeien te voorkomen. De arts zal in eerste instantie pijnstillende ontstekingsremmers, zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen voorschrijven. Bovendien zult u uitleg krijgen over oefeningen die u kunt doen om de wervelkolom soepel te houden. Als dit niet voldoende werkt, kan de arts overgaan tot het voorschrijven van een DMARD, een zogenaamde Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door ontsteking kunnen afremmen. Tofacitinib behoort tot de DMARD’s.
Werking
Tofacitinib remt in het lichaam het eiwit JAK. Dit eiwit speelt een rol bij ontsteking. Door JAK te remmen vermindert tofacitinib de ontsteking en daarmee de klachten.
Effect
Net als de andere DMARD’s werkt tofacitinib niet meteen. De klachten als pijn en stijfheid nemen meestal binnen enkele weken tot maanden af.
Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)
Meer kans op infectie, zoals longontsteking, griep, verkoudheid, keelontsteking, ontsteking van de neusbijholten, blaasontsteking en gordelroos (pijn, jeuk en blaasjes op de huid). Krijgt u koorts (meer dan 38°C) of verschijnselen van een infectie? Waarschuw dan altijd uw arts.
Zeer zelden tuberculose, infecties door virus en nierontsteking.
Hoofdpijn
Raadpleeg uw arts, als de hoofdpijn niet overgaat.
Hoesten
Raadpleeg uw arts, als hoesten niet overgaat. Dit kan een teken zijn van een infectie.
Maagdarmklachten, zoals misselijk gevoel, overgeven, diarree, buikpijn en maagpijn.
Het helpt meestal om het medicijn met eten in te nemen.
Huiduitslag
Zeer zelden jeuk en rode huid.
Gewrichtspijn
Zeer zelden spierpijn en peesontsteking.
Bloedarmoede
Uw arts zal regelmatig uw bloed controleren.
Vermoeidheid
Zeer zelden slapeloosheid.
Verhoogde bloeddruk.
Uw arts zal uw bloeddruk regelmatig meten.
Acne (vette huid met puistjes).
Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)
Bloedstolsels in de longen of aderen. Krijgt u moeite met ademhalen, pijn op de borst of in de bovenrug, gezwollen been of arm en pijnlijk of gevoelig been? Waarschuw dan direct uw arts.
Te weinig witte bloedcellen in uw bloed.
Witte bloedcellen beschermen het lichaam tegen ziektes. U heeft dan meer kans op een infectie. Uw arts zal regelmatig uw bloed controleren.
Uitdroging
Zorg dat u voldoende drinkt.
Een tintelend, prikkelend of doof gevoel.
Verhoogde hoeveelheid vet in uw bloed.
Uw arts zal regelmatig de hoeveelheid vet in uw bloed controleren.
Te weinig glucose (suiker) in het bloed.
U merkt dat aan klachten zoals duizeligheid en in de war zijn. Een te lage suikerspiegel kan leiden tot flauwvallen.
Meer kans op bepaalde huidkanker.
Meer kans op hart- en vaataandoeningen, zoals een hartaanval. En meer kans op (long)kanker. Heeft u plotselinge pijn of een drukkend gevoel in of op de borst? Waarschuw dan onmiddelijk een arts.
Mensen met risico op een hart- of vaataandoening en mensen met risico op kanker kunnen dit medicijn beter niet gebruiken. Dit geldt ook voor mensen van 65 jaar en ouder en mensen die roken of ooit hebben gerookt.Heeft u meer risico op een hart- of vaat aandoening of meer risico op kanker? Overleg dan met uw arts of apotheker voor u dit medicijn gaat gebruiken.
Minder sterke botten
Dit vergroot de kans op botbreuken, vooral voor bij vrouwen die al in de overgang zijn geweest en dit medicijn langdurig gebruiken.
Overgevoeligheid voor dit medicijn. U merkt dit aan huiduitslag, galbulten of jeuk.
Raadpleeg dan uw arts. Een ernstige overgevoeligheid is te merken aan flauwvallen of een zwelling van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden. Waarschuw dan direct een arts of ga naar de Eerste-hulpdienst. Als u overgevoelig bent voor tofacitinib, mag u het niet meer gebruiken. Geef dit daarom aan de apotheker door. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.
Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden
Uitleg frequenties
Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen
Mag ik tofacitinib gebruiken met andere medicijnen?
Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.
De belangrijkste wisselwerkingen met dit medicijn zijn de volgende.
- Vaccins. Overleg met uw arts als u een vaccinatie krijgt. Sommige vaccins mag u niet gebruiken, omdat tofacitinib ervoor zorgt dat deze vaccins minder goed werken. Ook verhoogt tofacitinib de kans op bijwerkingen van deze vaccins. Voorbeelden van deze vaccins zijn: de bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin, rotavirusvaccin en BCG-vaccin.
Bij andere vaccins moet u soms een extra vaccinatie krijgen of moet uw bloed onderzocht worden om te kijken of het vaccin goed heeft gewerkt. Voorbeelden van deze vaccins zijn: influenzavaccin (griepprik), tetanusvaccin, vaccin tegen baarmoederhalskanker en hepatitis A en B vaccin. - Rifampicine, een medicijn tegen tuberculose en meningitis (nekkramp). Dit medicijn zorgt ervoor dat tofacitinib minder goed werkt. U mag deze medicijnen niet tegelijk gebruiken. Overleg hierover met uw arts. Als u stopt met rifampicine duurt het een paar weken totdat dit effect op tofacitinib weg is.
- Medicijn dat de afweer helpt immunocyanine. Door tofacitinib werkt dit medicijn minder goed. Gebruik daarom deze medicijnen niet tegelijk. Overleg met uw arts.
Sommige medicijnen kunnen de bijwerkingen van tofacitinib sterker maken. Gebruik deze medicijnen niet samen met tofacitinib. Overleg met uw arts als u een van de volgende medicijnen gebruikt.
- De afweeronderdrukker ciclosporine. Als u deze medicijnen tegelijk gebruikt, heeft u meer kans op ernstige infectie. Dit komt doordat ciclosporine en tofacitinib beide de afweer remmen.
- Medicijnen tegen schimmelinfecties fluconazol, itraconazol, posaconazol en voriconazol. Gebruikt u fluconazol vaker dan 1 keer per week? Het kan zijn dat uw arts de dosering van todacitinib verandert.
- Antibiotica claritromycine en erytromycine.
- Een medicijn om in te nemen tegen de ziekte van Cushing ketoconazol.
- Sommige medicijnen tegen hiv. Hiv is het virus dat aids veroorzaakt. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat.
Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.
Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.
Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
Zwangerschap
Overleg met uw arts. U kunt dit medicijn beter NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is onvoldoende bekend.
Gebruik daarom tijdens en tot minimaal 4 weken na de laatste tablet betrouwbare anticonceptie, bijvoorbeeld de pil of condooms. Anticonceptie zorgt ervoor dat u niet zwanger wordt.
Meld het in elk geval aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Zo mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn, waarvan wel bekend is dat het veilig is voor u en het kind.
Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk voor de baby is. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.
Hoe gebruik ik dit medicijn?
Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.
Hoe?
- Gewone tablet: innemen met een half glas water.
- Tablet met vertraagde afgifte (retard of MGA): de tablet heel doorslikken met een half glas water zonder te kauwen.
- Drank: meet de hoeveelheid drank af met de bijgeleverde maatbeker, maatlepel of doseerspuit.
Wanneer?
U mag het medicijn innemen op elk moment van de dag. Het beste kunt u een vaste tijd kiezen, dan vergeet u het minder snel.
- Gewone tablet: U gebruikt het 2 keer op een dag. Bijvoorbeeld ’s ochtends en ’s avonds.
- Tablet met vertraagde afgifte: U gebruikt het 1 keer op een dag. Bijvoorbeeld ’s ochtends.
- Drank: U gebruikt het 2 keer op een dag. Bijvoorbeeld ’s ochtends en ’s avonds.
Hoelang?
Reumatoïde artritis
Het kan aantal weken duren voor u merkt dat het medicijn werkt. Als het medicijn bij u werkt, kunt u dit medicijn voor een lange tijd blijven gebruiken.
Artritis psoriatica
Meestal merkt u na 3 tot 6 maanden duidelijk dat het medicijn werkt. Als het medicijn bij u werkt, kunt u dit medicijn voor een lange tijd blijven gebruiken.
Jeugdreuma
Binnen 18 weken moet duidelijk merkbaar zijn dat het medicijn werkt. Als het niet werkt heeft het geen zin om dit medicijn verder te gebruiken. Overleg met uw arts. Misschien is een ander medicijn meer geschikt voor u.
Ziekte van Bechterew
Binnen 16 weken moet duidelijk merkbaar zijn dat het medicijn werkt. Als het niet werkt heeft het geen zin om dit medicijn verder te gebruiken. Overleg met uw arts. Misschien is een ander medicijn meer geschikt voor u.
Colitis ulcerosa
Binnen 16 weken moet duidelijk merkbaar zijn dat het medicijn werkt. Als het niet werkt heeft het geen zin om dit medicijn verder te gebruiken. Overleg met uw arts. Misschien is een ander medicijn meer geschikt voor u.